Theo các nhà khoa học thần kinh, con người có hai bộ não. Một bộ não ở đầu một ở bụng. Ở đầu, con người có bộ não ba trong một. Bộ não này gồm
Bộ não cổ ::: le cerveau archaïque (bò sát ::: reptilien) là phần não cổ nhất, đã xuất hiện từ 500 triệu năm trước ở loài cá, loài lưỡng cư và loài bò sát. Não bò sát lập trình cho những kỹ năng sinh tồn. Bộ não bò sát điều khiển các chức năng sinh lí thiết yếu như hô hấp, nhịp tim, nhiệt độ, huyết áp, thăng bằng… và những hành vi bản năng sống còn, phản xạ không điều kiện với nguy hiểm. [1] Mẹ yêu con ngay từ giây đầu tiên không phải chỉ do tình cảm hay lí trí mà chính là bản năng từ bộ não bò sát của người mẹ. [2] Sợ là bản năng sinh tồn như trong cuộc đua sống còn của động vật.
Sợ là bản năng sinh tồn như trong cuộc đua sống còn của động vật.
Nguồn: National Geographic Wild France. Courir ou mourir ::: Chạy hay là chết.https://www.youtube.com/watch?v=avZQh6ysSI0
- National Geographic Wild France. Courir ou mourir ::: Chạy hay là chết. https://www.youtube.com/watch?v=avZQh6ysSI0
- BBC Earth. 2016. Iguana vs Snakes | Planet Earth II. https://www.youtube.com/watch?v=Rv9hn4IGofM
Bộ não cảm xúc (thú) :: Rhinen-cephacon xuất hiện từ 150 triệu năm trước ở động vật có vú đầu tiên. Bộ não cảm xúc điều khiển phản ứng thông qua kinh nghiệm, cảm xúc. Lí luận của tình cảm không giống với lí luận của lí trí. [1]
Bộ não cảm xúc được tận dụng hết sức trong quảng cáo, quản trị. Ví dụ điển hình là nghiên cứu thị trường với phép thử mù cho kết quả là New Coke được đánh giá ngon hơn Coca Cola (lí trí) nhưng ra cửa hàng người ta vẫn chọn Coca Cola (tình cảm). [3] Trong quảng cáo người ta làm cho khách hàng sợ rằng đã thua thiệt, sợ rằng không đủ tự tin nên mua hàng, mua dịch vụ. Trong quản trị, nhà quản lí sử dụng biện pháp răn đe, hăm dọa là đánh vào nỗi sợ để làm theo yêu cầu mà không phải lí trí bảo đấy là việc đúng nên làm.
Bộ não lí trí (con người) là vỏ não mới :: neocortex, xuất hiện từ hai hoặc ba triệu năm trước ở loài linh trưởng, các loài động vật bậc cao, đặc biệt là con người. Vỏ não mới ở con người chiếm 85% tổng thể tích não và bao trùm lên vùng não hình thành trước đó (bộ não cổ và bộ não cảm xúc). Vỏ não mới điều khiển lí luận, tưởng tượng, tư duy trừu tượng, khả năng học tập… Não người chi phối những quyết định liên quan đến logic, lí tính và tri thức. [1]
Trong trường hợp khẩn cấp, hạnh nhân :: amygdala lãnh đạo toàn bộ bộ não kể cả bộ não lí trí. Báo động hình thành phản ứng theo cảm xúc, hành động ngay lập tức. Thông tin từ giác quan chỉ truyền đi một phần vào Hạnh nhân, phần chính truyền qua Vỏ não mới. Con đường ngắn nhất đi từ thị giác và thính giác tới Hạnh nhân đóng vai trò chính cho phép chúng ta có thể hành động ngay lập tức. [2]
Hành trình truyền tín hiệu thần kinh có một mạch đi tắt qua hạnh nhân bằng con đường ngắn hơn và điều khiển phản ứng trong khi chưa kịp đi tới Vỏ não mới. Mạch tắt này khiến Hạnh nhân phản ứng trước Vỏ não mới, giải thích phần lớn việc xúc cảm thắng lí trí như thế nào. Trong 1 phần nghìn giây đầu tiên cuả tri thức, chúng ta biết được đó là cái gì và biết được mình có thích nó hay không. [2]
Lí trí cho người ta lựa chọn tốt và bị lợi dụng vào giáo dục sớm.
Liên kết chọn lọc
- Daniel Goleman. L’intelligence émotionnelle I, II Intégrale. https://livre.fnac.com/a7761199/Daniel-Goleman-L-intelligence-emotionnelle-I-II
Tài liệu tham khảo
- Catherrine Gueguen. Pour une enfant heureuse – repenser l’éducation à la lumière des dernières découvertes sur le cerveau. Robert Lafont. Paris. 2014. https://livre.fnac.com/a7953211/Catherine-Gueguen-Pour-une-enfance-heureuse
- Daniel Goleman. Trí tuệ xúc cảm – lí giải tại sao người kém thông minh lại thành công hơn những người thông minh. https://tiki.vn/tri-tue-xuc-cam-tai-ban-2018-p2254439.html
- Hoàng Tùng. Khách hàng nào cũng có 3 phần não: Hãy chiếm lĩnh “não bò sát” của họ, trái tim và lý trí của họ sẽ thuộc về bạn! http://cafebiz.vn/khach-hang-nao-cung-co-3-phan-nao-hay-chiem-linh-nao-bo-sat-cua-ho-trai-tim-va-ly-tri-cua-ho-se-thuoc-ve-ban-20170301113118315.chn
Là tui, Trần Minh Hải, cập nhật ngày 2/3/2021.
